पाँचथर स्थित हस्तपुर गढीको ऐतिहासिक अध्ययन {An Exploratory Study of Hastapur Gadi (Fort) of Panchthar}

नेपालको सुदुर पूर्वोत्तर भागमा पर्ने पाँचथर जिल्लाको उत्तरी अवस्थित याङवरक र हिलिहाङ गाउँपालिकाको सिमानामा हस्तपुर गढी रहेको छ । लिम्बूवानकालको पूर्वार्धमा स्थापना भएको यो ऐतिहासिक पुरातात्विक दृष्टिले महत्वपूर्ण अध्ययनको क्रममा यस गढीमा धेरै पुराना भौतिक अवशेषहरु पाइएका छन् हालसम्म पनि यस्तो महत्व बोकेको गढीको तथा विषयमा कुनै खोज अनुसन्धान हुन सकेको छैन उक्त पृष्ठभूमिमा कहिले कसले गर्यो ? के कस्ता वस्तुहरु रहेका गढीका साँस्कृतिक पक्षहरु भन्ने प्रश्नको जवाफ प्राप्त गर्ने उद्देश्यले अध्ययन गरिएको हो पक्षको उद्घाटन गर्नु प्रमुख उद्देश्य मुलतः अन्वेषणात्मक प्रकृतिको गुणात्मक भएकाले यसमा आवस्यक तत्थ्याङ्कहरु स्रोतहरु प्रकाशित पुस्तक, वंशावली दस्तावेजहरु अवशेषको अवोलोकनबाट संकलन गरिएका रुपमा दरबारको भग्नावशेष, वरिपरी ढुङ्गे पर्खाल, परिसरमा छरिएर इँटाका टुक्राहरु, जिर्ण मन्दिरका संरचनाहरु गढीसँग सम्बन्धित निशान झण्डा, तोप, तरवार जस्ता बस्तुहरुलाई तत्थ्याङ्क संकलनको आधार बनाइएको कतिपय तत्थ्यहरुको इतिहास पक्षसँग किम्बदन्ती, आख्यान मौखिक इतिहासबाट यी तथ्यहरुलाई ब्याख्या विश्लेषण गरेर हेर्दा निर्माण आजभन्दा करिब नौसय बर्ष पूर्व नै लिम्बूवानकालमा तत्थ्य उजागर आएको लिम्बूवान कालमा भेगका मानिसहरु आफ्नै परम्परागत पितृ प्रकृतिपूजक धर्म–संस्कृतिमा लिम्बू जातिको संस्कार (प्रथाजनित कानुन) अनुसार राज्य संचालनमा पाइएको अध्ययनमा स्रोतहरुबाट गोर्खालीहरुद्वारा नेपालमा एकीकरण गर्नुपूर्व प्रथम राजा थिन्दोलुङ खोयाहाङ उनका सन्ततिहरुले झण्डै तीनसय बर्षसम्म योङहाङ वंशी राजाहरुले लगभग साढे शासन गरेको समेत प्रकाशमा {Hastapur Fort is located on the border of Yangwarak and Hilihang Rural Municipality in northern part Panchthar district far north-eastern Nepal. This fort, which was established first half Limbuwan period, important from historical archaeological point view. During study, many old archeological physical remains have been found this fort. Until now, no exploration or research has done issues carries such importance. Major questions to explore are, when who fort? What objects are there cultural aspects fortress? study conducted answer question. The main objective inaugurate Hastapur Fort. methodology primarily a qualitative, based an exploratory nature, necessary facts collected sources, published books, genealogies documents, sources observation (the ruins palace) stone walls around dilapidated temple structures related as flags, cannons, swords, primary data. Other compiled legends, narratives oral histories analysis these facts, reveals that establishment construction took place about ninety years ago. Limbuan it founded by people were involved traditional ancestral nature-worshipping religion culture. They running state accordance customary laws rituals. obtained king Thindolung Khoyahang his descendants ruled fort for nearly three hundred Yonghang dynasty fifty before integrated into Nepal Gorkhas}.